Sezonowe warzywa i owoce - dlaczego warto je wybierać?
W dobie dostępności niemal wszystkich owoców i warzyw przez cały rok, łatwo zapomnieć o naturalnym cyklu wzrostu roślin. Jednak wybieranie sezonowych produktów niesie ze sobą wiele korzyści – zarówno dla naszego zdrowia, portfela, jak i dla środowiska. W tym artykule przyjrzymy się, dlaczego warto sięgać po sezonowe owoce i warzywa oraz jak włączyć je do codziennej diety.
Dlaczego warto wybierać sezonowe warzywa i owoce?
1. Lepszy smak i większa wartość odżywcza
Owoce i warzywa, które dojrzewają naturalnie, mają intensywniejszy smak i aromat. Są zbierane w momencie pełnej dojrzałości, co pozwala im rozwinąć pełnię smaku. Ponadto, zawierają więcej składników odżywczych niż te, które są zbierane niedojrzałe i przewożone na duże odległości.
Badania pokazują, że produkty sezonowe mogą zawierać nawet do 50% więcej witamin i antyoksydantów niż te uprawiane poza sezonem lub transportowane z dalekich krajów. Wynika to z faktu, że podczas długiego transportu i przechowywania wiele składników odżywczych ulega degradacji.
2. Korzyści ekonomiczne
Sezonowe produkty są zazwyczaj tańsze, ponieważ występują w obfitości i nie wymagają kosztownego transportu z odległych miejsc. Na przykład, truskawki w szczycie sezonu (czerwiec) mogą kosztować nawet o 60% mniej niż zimą, kiedy są importowane.
Dodatkowo, kupując na lokalnych targach bezpośrednio od producentów, możemy uzyskać jeszcze lepsze ceny, jednocześnie wspierając lokalną gospodarkę.
3. Mniejszy wpływ na środowisko
Wybierając lokalne, sezonowe produkty, przyczyniamy się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych związanych z transportem żywności na duże odległości. Transport żywności odpowiada za około 11% emisji CO2 związanych z produkcją żywności.
Ponadto, produkcja pozasezonowa często wymaga dodatkowej energii (ogrzewane szklarnie) lub środków chemicznych, aby zapewnić wzrost roślin w nieoptymalnych warunkach.
4. Większa bioróżnorodność w diecie
Jedzenie sezonowo naturalnie prowadzi do większej różnorodności w diecie. Różne pory roku oferują różne produkty, co zachęca do eksperymentowania z nowymi przepisami i smakami. Różnorodna dieta jest kluczowa dla zapewnienia organizmowi pełnego spektrum składników odżywczych.
Kalendarz sezonowości warzyw i owoców w Polsce
Wiosna (marzec-maj)
Warzywa:
- Szparagi
- Rzodkiewka
- Sałata
- Szczypiorek
- Młoda kapusta
- Rabarbar
- Nowalijki
Owoce:
- Truskawki (koniec maja)
- Rabarbar
Lato (czerwiec-sierpień)
Warzywa:
- Pomidory
- Ogórki
- Cukinia
- Papryka
- Bakłażan
- Kukurydza
- Fasola szparagowa
- Młode ziemniaki
Owoce:
- Truskawki
- Maliny
- Borówki
- Czereśnie
- Wiśnie
- Morele
- Jagody
- Porzeczki
- Agrest
- Brzoskwinie
- Wczesne odmiany jabłek i gruszek
Jesień (wrzesień-listopad)
Warzywa:
- Dynia
- Kapusta
- Brokuły
- Kalafior
- Marchew
- Pietruszka
- Seler
- Buraki
- Por
- Ziemniaki
Owoce:
- Jabłka
- Gruszki
- Śliwki
- Winogrona
- Żurawina
- Jeżyny
- Orzechy
Zima (grudzień-luty)
Warzywa:
- Warzywa korzeniowe (marchew, pietruszka, seler)
- Kapusta (różne odmiany)
- Brukselka
- Jarmuż
- Cebula
- Czosnek
- Ziemniaki
Owoce:
- Jabłka (przechowywane)
- Gruszki (przechowywane)
- Owoce cytrusowe (importowane, ale sezonowe zimą)
Wskazówka:
Warto pamiętać, że kalendarz sezonowości może się nieco różnić w zależności od regionu Polski oraz warunków pogodowych w danym roku.
Jak włączyć sezonowe produkty do codziennej diety?
1. Odwiedzaj lokalne targowiska i bazary
Lokalni rolnicy często oferują najświeższe sezonowe produkty. Dodatkowo, możesz porozmawiać z producentami o metodach uprawy i dostać wskazówki dotyczące przygotowania mniej znanych warzyw czy owoców.
2. Korzystaj z systemów rolnictwa wspieranego przez społeczność (RWS)
W wielu miejscach w Polsce działają inicjatywy RWS, w ramach których możesz regularnie otrzymywać paczki z sezonowymi warzywami i owocami bezpośrednio od rolników.
3. Mrożenie i konserwowanie
Kiedy pojawia się duża ilość sezonowych produktów, warto je przetworzyć na przyszłość. Mrożenie, kiszenie, suszenie czy robienie dżemów to świetne sposoby na zachowanie smaku i wartości odżywczych na miesiące poza sezonem.
4. Eksperymentuj z nowymi przepisami
Każda pora roku to okazja do odkrywania nowych smaków. Szukaj przepisów wykorzystujących sezonowe produkty - internet, książki kucharskie i lokalne tradycje kulinarne są pełne inspiracji.
Przepisy wykorzystujące sezonowe produkty
Wiosna: Zielone risotto ze szparagami
Składniki:
- 1 pęczek zielonych szparagów
- 200g ryżu arborio
- 1 cebula
- 2 ząbki czosnku
- 100ml białego wina (opcjonalnie)
- 750ml bulionu warzywnego
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- 50g parmezanu
- garść świeżych ziół (szczypiorek, pietruszka)
- sól i pieprz do smaku
Przygotowanie:
- Szparagi umyj, odłam twarde końcówki i pokrój na 3-4 cm kawałki.
- Na patelni rozgrzej oliwę, zeszklij pokrojoną w kostkę cebulę i czosnek.
- Dodaj ryż i smaż, mieszając przez 1-2 minuty.
- Dodaj wino (jeśli używasz) i pozwól odparować.
- Stopniowo dodawaj gorący bulion, po około 1/2 szklanki, mieszając i czekając, aż ryż wchłonie płyn.
- Po 10 minutach gotowania dodaj pokrojone szparagi.
- Kontynuuj dodawanie bulionu, aż ryż będzie al dente (około 18-20 minut w sumie).
- Zdejmij z ognia, dodaj parmezan i posiekane zioła, wymieszaj.
- Dopraw solą i pieprzem do smaku.
Lato: Sałatka z pomidorów i świeżych ziół
Składniki:
- 500g różnokolorowych pomidorów
- 1 czerwona cebula
- 1 ogórek
- Garść świeżej bazylii
- Garść świeżej mięty
- 100g sera feta
- 3 łyżki oliwy z oliwek
- 1 łyżka soku z cytryny
- Sól i pieprz do smaku
Przygotowanie:
- Pomidory pokrój w ćwiartki lub plastry.
- Ogórka przekrój wzdłuż, wydrąż pestki i pokrój w półksiężyce.
- Cebulę pokrój w cienkie piórka.
- Zioła grubo posiekaj.
- Wszystkie składniki delikatnie wymieszaj.
- Skrop oliwą i sokiem z cytryny, posyp pokruszonym serem feta.
- Dopraw solą i świeżo mielonym pieprzem.
Jesień: Zupa dyniowa z korzennymi przyprawami
Składniki:
- 1 średnia dynia (około 1kg miąższu)
- 2 marchewki
- 1 duża cebula
- 2 ząbki czosnku
- 1 łyżeczka kurkumy
- 1/2 łyżeczki cynamonu
- 1/4 łyżeczki gałki muszkatołowej
- Szczypta chili (opcjonalnie)
- 1l bulionu warzywnego
- 200ml mleka kokosowego
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
- Pestki dyni do dekoracji
Przygotowanie:
- Dynię obierz, usuń pestki i pokrój w kostkę.
- Marchewki obierz i pokrój w plasterki.
- W dużym garnku rozgrzej oliwę, zeszklij pokrojoną cebulę i czosnek.
- Dodaj przyprawy i smaż przez 30 sekund.
- Dodaj dynię i marchewkę, duś przez 5 minut.
- Wlej bulion, doprowadź do wrzenia, zmniejsz ogień i gotuj pod przykryciem przez około 20 minut, aż warzywa będą miękkie.
- Zblenduj zupę na gładki krem.
- Dodaj mleko kokosowe, dopraw solą i pieprzem.
- Podawaj posypaną prażonymi pestkami dyni.
Zima: Zapiekanka z kapusty i ziemniaków
Składniki:
- 1/2 główki kapusty włoskiej
- 500g ziemniaków
- 2 cebule
- 2 ząbki czosnku
- 100g wędzonego tofu (lub boczku dla niewegetarian)
- 1 łyżka suszonego tymianku
- 200ml śmietanki do gotowania (lub mleka roślinnego)
- 100g startego sera (opcjonalnie)
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
Przygotowanie:
- Rozgrzej piekarnik do 180°C.
- Kapustę poszatkuj, ziemniaki obierz i pokrój w cienkie plastry.
- Cebulę i czosnek posiekaj, tofu pokrój w kostkę.
- Na patelni rozgrzej oliwę, zeszklij cebulę i czosnek.
- Dodaj tofu i smaż przez 3-4 minuty.
- Dodaj kapustę i duś pod przykryciem przez 5 minut.
- Naczynie żaroodporne wysmaruj oliwą.
- Układaj warstwami: ziemniaki, kapustę z tofu, znów ziemniaki i na wierzchu kapustę.
- Zalej śmietanką wymieszaną z tymiankiem, solą i pieprzem.
- Posyp startym serem (jeśli używasz).
- Piecz pod przykryciem przez 40 minut, następnie odkryj i piecz jeszcze 10-15 minut, aż wierzch się zrumieni.
Podsumowanie
Wybieranie sezonowych warzyw i owoców to prosty sposób na poprawę jakości diety, oszczędność pieniędzy i zmniejszenie wpływu na środowisko. Naturalny rytm pór roku zapewnia nam różnorodność smaków i składników odżywczych, które najlepiej odpowiadają potrzebom naszego organizmu w danym czasie.
Zachęcamy do eksperymentowania z sezonowymi produktami i odkrywania ich niepowtarzalnych smaków. Kalendarz sezonowości może być Twoim przewodnikiem w tej kulinarnej podróży przez pory roku.
Szukasz więcej inspiracji na sezonowe dania?
Zapisz się na naszą spersonalizowaną subskrypcję menu i otrzymuj cotygodniowe plany posiłków dostosowane do aktualnej pory roku!
Dowiedz się więcej
